Vai trò lịch sử của báo chí cách mạng

Báo chí Cách mạng Việt Nam là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, là diễn đàn tin cậy của Nhân dân, đồng thời cũng là vũ khí sắc bén chống lại các thế lực thù địch của cách mạng, đấu tranh chống tiêu cực bảo vệ lợi ích của Nhân dân. 100 năm qua, kể từ số báo Thanh niên đầu tiên (21-6-1925), báo chí Việt Nam không ngừng phát triển, nâng cao chất lượng nội dung, phong phú và đa dạng về hình thức... góp phần to lớn trong sự nghiệp cách mạng của đất nước.
Tháng 6 năm 1925, Việt Nam Cách mạng Thanh niên - tổ chức yêu nước đầu tiên đi theo con đường cách mạng vô sản ra đời, đồng thời xuất bản Báo Thanh niên làm cơ quan ngôn luận. Ngày 21-6-1925, số báo đầu tiên ra đời. Tiếp đó, trong năm 1929, đã có 4 tờ báo lần lượt ra đời (Báo Búa liềm, Báo Lao động, Tạp chí Công hội đỏ và Báo Đỏ) là cơ quan ngôn luận của các tổ chức cách mạng tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngày 05-8-1930, Trung ương Đảng cho xuất bản Tạp chí Đỏ, đây là tạp chí đầu tiên của Đảng và là tờ báo đầu tiên trong hệ thống báo chí của Đảng sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Chỉ 10 ngày sau đó, Báo Đấu tranh được xuất bản, làm cơ quan ngôn luận của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Năm 1931, Đảng xuất bản Báo Cờ vô sản và Tạp chí Cộng sản. Báo chí trong giai đoạn này đóng vai trò quan trọng trong việc phát động cao trào cách mạng chống thực dân, phong kiến, mà đỉnh điểm là cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh 1930-1931.
Trong những năm 1936-1939, tình hình quốc tế có nhiều chuyển biến, mặt trận nhân dân chống phát xít được hình thành ở nhiều nước. Ở Việt Nam, Đảng chủ trương đưa báo chí ra xuất bản công khai. Nhiều tờ báo viết bằng tiếng Pháp được xuất bản ở Hà Nội và Sài Gòn, nổi bật có tờ Dân chúng, cơ quan ngôn luận của Trung ương Đảng. Báo chí phục vụ tích cực cho xây dựng Đảng, tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin và đường lối cách mạng dân quyền của Đảng, kiên quyết chống đế quốc, phong kiến, chống chủ nghĩa cải lương của giai cấp tư sản và chủ nghĩa dân tộc tư sản của Việt Nam quốc dân Đảng, chuẩn bị điều kiện để đón thời cơ đưa cách mạng tiến lên một cao trào mới.
Đầu năm 1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về nước trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam, thành lập Mặt trận Việt Minh, đồng thời sáng lập ra Báo Việt Nam độc lập (01-8-1941). Tiếp đến, một loạt các báo được ra đời, trong đó có tờ Cứu quốc (01-1942) và Cờ giải phóng (10-1942) là hai tờ báo có cống hiến lớn nhất trong việc thúc đẩy cao trào cách mạng, góp phần quan trọng vào thắng lợi Cách mạng Tháng Tám 1945.
Trong những năm đầu của chính quyền cách mạng, báo chí tích cực phục vụ cho nhiệm vụ bảo vệ chính quyền non trẻ. Báo Cứu quốc là tờ nhật báo lớn nhất cả nước lúc bấy giờ, đồng thời xuất hiện thêm hai cơ quan mới: Đài Tiếng nói Việt Nam và Việt Nam Thông tấn xã. Cuối năm 1945, báo Sự thật ra đời (tiền thân của tờ báo Nhân dân). Trong thời kỳ toàn quốc kháng chiến, báo chí Trung ương cũng như địa phương tập trung tuyên truyền, đăng tải các văn kiện của Đảng, các bài nói và viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo Đảng. Hoạt động tích cực nhất là các báo Nhân dân, Tạp chí Cộng sản, Tạp chí sinh hoạt nội bộ, báo Quân đội nhân dân… Trong suốt cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, hệ thống báo chí đã bám sát thực tiễn, phục vụ kịp thời nhiệm vụ của cuộc kháng chiến. Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi, nước ta tạm thời chia cắt thành hai miền với hai nhiệm vụ chiến lược cách mạng khác nhau. Theo đó, báo chí vừa làm nhiệm vụ tuyên truyền công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh chống đế quốc Mỹ và tay sai ở miền Nam nhằm mục đích thống nhất nước nhà.
Sau ngày thống nhất đất nước, báo chí ở nước ta đã phát triển khá nhanh về số lượng và chất lượng, hình thành hệ thống thông tấn, báo chí, phát thanh, truyền hình rộng khắp cả nước. Nội dung thông tin của báo chí ngày càng phong phú, hiệu quả. Trong công cuộc đổi mới, báo chí góp phần to lớn vào việc tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện đường lối đổi mới của Đảng. Các cơ quan báo chí tiếp tục tuyên truyển chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; phản ánh tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân; cổ vũ nhân tố mới, điển hình tiên tiến, thành quả của công cuộc đổi mới; tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch…
Theo báo cáo tại Hội nghị công tác báo chí năm 2024 do Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông và Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức, cả nước có 884 cơ quan báo chí, gồm: 812 báo, tạp chí và 72 đài phát thanh truyền hình (PTTH). Trong 812 báo, tạp chí có 137 báo (73 báo địa phương và 64 báo trung ương); 675 tạp chí (323 tạp chí khoa học, 275 tạp chí thuộc tổ chức hội, 77 tạp chí thuộc cơ quan bộ, ngành, tôn giáo). Trong 72 cơ quan hoạt động PTTH, gồm: 2 Đài quốc gia (Đài Tiếng nói Việt Nam - VOV và Đài Truyền hình Việt Nam - VTV); 64 Đài PTTH tỉnh, thành phố, 1 Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC trực thuộc VOV và 5 đơn vị hoạt động truyền hình (Báo Nhân Dân, Quốc hội Việt Nam, Truyền hình An ninh, Truyền hình Thông tấn - Vnews, Trung tâm Phát thanh - Truyền hình Quân Đội). Có 3 Đài/Đơn vị là VTV, Vnews và Đài Truyền hình TPHCM được cấp giấy phép biên tập kênh truyền hình nước ngoài, để biên tập 49 kênh truyền hình nước ngoài. Đến nay, thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, các cơ quan báo chí của Trung ương và địa phương được sáp nhập, hợp nhất, nên số lượng cơ quan báo chí đã giảm đáng kể.
Trải qua tròn 100 năm, báo chí cách mạng nước ta đã thể hiện là công cụ sắc bén của Đảng và Nhà nước trong công tác tuyên truyền, giáo dục toàn Đảng, toàn quân và toàn dân đoàn kết, vượt qua khó khăn, đưa sự nghiệp cách mạng nước ta giành những thắng lợi to lớn. Đứng trước những yêu cầu mới, báo chí cách mạng Việt Nam mãi mãi kiên định mục tiêu lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam, thực hiện tốt chức năng báo chí là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, tổ chức xã hội và là diễn đàn của Nhân dân. Đội ngũ nhà báo luôn trung thành với mục đích và lý tưởng của Đảng, có những đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.